Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (The International Atomic Energy Agency / IAEA) Başkanı Rafael Grossi’nin İran’ın Biden yönetimi iktidara geldikten sonra İran ile nükleer anlaşmaya basit şekilde geri dönmesinin mümkün olmadığını söyledi. Grossi’nin yeni bir nükleer anlaşmaya varılması gerektiğiyle ilgili sözlerine yanıt, İran’ın Viyana Merkezli Uluslararası Kuruluşların Daimî Elçisi Kazem Gharib Abadi’den geldi.
İran’ın 2015 Nükleer Anlaşması’na uyumunu denetleyen IAEA’nın Başkanı Rafael Grossi, geçtiğimiz günlerde Reuters ile yaptığı röportajda İran’ın nükleer faaliyetleriyle ilgili anlaşmanın sınırlarının çoğunu ihlal ettiğini ve Biden göreve geldikten sonra yeni anlaşmanın gerekli olduğunu söyledi. İran’ın Viyana Merkezli Uluslararası Kuruluşların Daimî Elçisi Kazem Gharib Abadi, Grossi’nin bu sözlerine sosyal medya hesabından yanıt verdi.
Abadi, IAEA’nin tek rolünün, Ortak Kapsamlı Eylem Planı (The Joint Comprehensive Plan of Action/ JCPOA)’nda detaylandırıldığı gibi nükleer ile ilgili gönüllü önlemlerin izlenmesi, doğrulanması ve bu konuda düzenli güncellemelerin sağlanması olduğunu söyledi. Taahhütlerin nasıl uygulandığına dair herhangi bir değerlendirme sunmanın kesinlikle Ajans’ın yetkisi dışında olduğunu vurgulayan Abadi, bundan kaçınılması gerektiğinin altını çizdi.
IAEA’nin JCPOA müzakereleri sırasında üzerine düşeni yaptığına da değinen Abadi, tarafların taahhütleri ve IAEA’nin görevleri özenle hazırlanarak kabul edilen anlaşmayı uygulamak için her iki tarafın da ne yapacağını bildiğini sözlerine ekledi. Anlaşma üzerinde yeniden müzakere olmayacağını, yeniden canlanması durumunda ise IAEA’nin rolüne ilişkin yeni bir belgeye gerek kalmayacağını söyleyen Abadi, durumu karmaşıklaştırmaya gerek olmadığının altını çizdi.
İran nükleer anlaşması veya İran Anlaşması olarak bilinen Ortak Kapsamlı Eylem Planı, İran ile AB ile birlikte ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin’in yanı sıra Almanya (P5 + 1) arasında 14 Temmuz 2015’te Viyana’da imzalandı. İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetleriyle nükleer silah geliştirmesinin önüne geçilmesi için yapılan anlaşma, İran’ın nükleer faaliyetlerinin denetlenmesi, düzenlenmesi ve bunun karşılığında yaptırımların kaldırılmasını hedefliyor.
Başkan Donald Trump’ın 2018’de anlaşmadan çekilmesinin ardından ABD yaptırımlarını yeniden uygulamaya koydu. İran da bu duruma anlaşmanın birçok kısıtlamasını ihlal ederek karşılık verdi. İran, Temmuz 2019’da nükleer anlaşmanın bazı maddelerini, 5 Ocak’ta da anlaşmadan kaynaklanan tüm taahhütleri askıya aldığını açıklamıştı.
İran Cumhurbaşkanı Hassan Ruhani de Tahran’ın nükleer adımlarının ABD’nin yaptırımları kaldırması ve anlaşmaya saygı göstermesi halinde geri döndürülebilir olduğunu söylemişti. Diğer taraftan Biden, ABD’nin, İran’ın uyumu sürdürmesi halinde anlaşmaya yeniden katılacağını söyledi.
İran’dan Grossi’ye gelen yanıt ise sürecin biraz daha çetrefilli geçeceğini gösteriyor.