Dina Bacovsky-BEST Sürdürülebilir Tedarik ve Değer Zincirleri Bölüm Başkanı

“İddialı iklim hedeflerimize ulaşmak istiyorsak, enerji sistemimizdeki tüm sektörleri karbondan arındırmamız gerekecek.“

Bioenergy and Sustainable Technologies (BEST), biyoenerji teknolojileri ve akıllı ve mikro şebekeler alanında araştırma, geliştirme ve dağıtım faaliyetleri yürütüyor. MC² Haber’in sorularını yanıtlayan BEST Sürdürülebilir Tedarik ve Değer Zincirleri Bölüm Başkanı ve IEA Bioenergy TCP’de Avusturya’yı temsil eden Dina Bacovsky ile BEST’in biyoenerji faaliyetleri ve yapay zekâya bakışlarının yanı sıra son yıllarda ivme kazanan sürdürülebilir havacılık yakıtlarının geleceğini ve IEA ile olan iş birliklerini konuştuk.

Dekarbonizasyon sürecinde biyoenerjinin ve sürdürülebilir teknolojilerin oynadığı rolü değerlendirir misiniz? BEST bu sürece nasıl destek oluyor?

Dekarbonizasyon sürecinde önemli bir rol oynayan biyoenerji günümüzde en büyük yenilenebilir enerji katkısıdır. Bugün küresel olarak yaklaşık 40 EJ (Exa Joule) sağlayan biyoenerjinin, Uluslararası Enerji Ajansı’nın (International Energy Agency/ IEA) Net Sıfır Emisyon senaryosunda küresel olarak 100 EJ’ye çıkması gerekecek. Ancak biyoenerji bu işi tek başına yapamayacağı için elektrik üretiminde hidroelektrik, fotovoltaik (PV) ve rüzgar başta olmak diğer tüm yenilenebilir enerji çeşitleri de gerekir. Biyoenerji, endüstrilerde ve yenilenebilir gazlar gibi ara enerji taşıyıcılarında yüksek sıcaklıkta ısı sağlamak için kullanılabilen ısı, güç ve ulaşım yakıtları sağlayabilir. Biyoenerjinin faydaları sadece fosil yakıt ikamesi yoluyla sera gazı emisyonlarının azaltılmasını değil, aynı zamanda daha yüksek düzeyde enerji güvenliğini, değişken yenilenebilir enerjileri dengelemek için esnek enerji üretimini, bölgesel geliri ve iyi yapılırsa gıda ve yem üretimi ile sinerjileri ve biyolojik çeşitliliği korumayı da kapsar.

BEST, biyoenerji teknolojileri ve akıllı ve mikro şebekeler alanında araştırma, geliştirme ve dağıtım faaliyetleri yürütüyor. Örnek vermek gerekirse; biyokütle ve organik atık maddelerin gazlaştırılması, tarımsal kalıntıların pirolizi ve anaerobik sindirim için teknolojileri geliştiriyoruz. Farklı biyokütle değer zincirlerini değerlendirmek ve en uygun teknolojileri seçmek için uzmanlığımızı kullanıyoruz. Ayrıca, bağlantılı bir ortamda ısı ve güç üretimi ve tüketiminin gerçek hayatta nasıl çalıştığını gösteren bir mikro şebeke laboratuvarı kuruyoruz.

“Mikro şebekemizdeki üretim ve tüketim kalıplarını tahmin etmek için yapay zekâ kullanıyoruz“

Son yıllarda sürdürülebilirlik alanında dijital teknolojiler ön plana çıkıyor. Örneğin alglerin biyoyakıt potansiyeli yapay zekâ ile tahmin edilmeye çalışılıyor. BEST’in yapay zekânın enerjide kullanımıyla ilgili yürüttüğü çalışmalar var mı? Bu konudaki değerlendirmenizi alabilir miyiz?

Mikro şebeke laboratuvarımızda ağımızdaki ısı ve elektrik üretimini ve tüketimini ölçüyoruz. Bu ağ, bir biyokütle kazanından ısı temini, fotovoltaik yoluyla güç üretimi ve binamızdaki çeşitli cihazların ve elektrikli araçların şarj edilmesiyle güç tüketiminden oluşuyor. Tüm enerji akışları ölçülmekte ve izlenmektedir. Ayrıca mikro şebekemizdeki üretim ve tüketim kalıplarını tahmin etmek için yapay zekâ kullanıyoruz. Program hala öğreniyor ancak her gün daha iyi hale geliyor. Üretim ve tüketim kalıpları ne kadar iyi tahmin edilebilirse, o kadar iyi değişebiliriz. Örneğin; yenilenebilir elektriğin kullanımını optimize etmek için bir elektrikli aracın ne zaman şarj edileceği gibi.

“Sürdürülebilir havacılık yakıtları havacılık sektörünün olmazsa olmasıdır”

Sürdürülebilir havacılık yakıtları (Sustainable aviation fuel / SAF) son yıllarda ivme kazandı. Küresel anlamda birçok havayolu firması bu yakıtlar ile uçuşlarını gerçekleştiriyor. Havaalanlarında ek yatırım maliyeti getirmesi ve geleneksel jet yakıtlarına göre daha maliyetli olmasını gözünde bulundurarak sürdürülebilir havacılık yakıtlarının geleceği hakkındaki görüşlerinizi alabilir miyiz?

İddialı iklim hedeflerimize ulaşmak istiyorsak, enerji sistemimizdeki tüm sektörleri karbondan arındırmamız gerekecek. Havacılık sektörü de bir istisna değildir ancak mevcut seçenekler sınırlı olduğu için karbondan arındırmak daha zordur. Sıvı hidrokarbon yakıtların enerji yoğunluğu, gaz halindeki yakıtlardan ve hatta elektrik depolama için pillerden çok daha yüksektir.

200 kişilik bir uçuşta taşınması gereken büyük miktarda enerji makul bir şekilde yalnızca sıvı hidrokarbon yakıtı şeklinde depolanabilir. Sürdürülebilir havacılık yakıtları, biyokütleden veya CO_2′den ve yenilenebilir hidrojenden üretilir. Böylece ilgili sera gazı emisyonlarını büyük ölçüde azaltarak havacılık sektörünün karbondan arındırılmasını sağlar. Ancak bu da beraberinde maliyeti getirir. Her şeyden önce, sürdürülebilir havacılık yakıtlarının üretilmesi daha maliyetlidir ve bu da geleneksel (fosil) havacılık yakıtına göre 2-4 kat daha yüksek fiyatlara neden olur. İkinci olarak, havalimanlarındaki altyapının bir kısmının uyarlanması gerekiyor. Ancak lojistik buna meydan okuyor.

Öyle ki şimdiye kadar sadece birkaç sürdürülebilir havacılık yakıtı üreticisi bulunuyor. Bununla birlikte, sürdürülebilir havacılık yakıtları havacılık sektörünün olmazsa olmasıdır. AB de 2025’ten itibaren en az %2 sürdürülebilir havacılık yakıtları kullanma zorunluluğu getirecek. Bu oran 2050’de hızla %63’e yükselecek. Diğer yandan mevcut üretimin neredeyse tamamen kullanılmış yemeklik yağ ve hayvansal yağlara dayalı olması ve bu ham maddelerin hızla artan talebi karşılamaya yetecek miktarlarda bulunmaması nedeniyle bu düzenleme bir zorluk oluşturacak. Bu nedenle, gazlaştırma ve FT sentezi (*) yoluyla üretimin yanı sıra alkollerin dehidrasyonu yoluyla üretimin bugüne kadarki en gelişmiş yollar olduğu diğer üretim yollarının da devreye alınması gerekecek.

“REPowerEU ve IEA’nın 10 maddelik planı, yenilenebilir enerji camiasında yıllardır bilinen ortak bilgileri teyit ediyor”

Ülkelerin fosil yakıtlara olan bağımlılığı, küresel ısınma ve son dönemde yaşanan Rusya- Ukrayna Savaşı’nın da gösterdiği üzere enerji bağımsızlığı ve enerji depolaması çok önemli. Buradan hareketle REPowerEU ve IEA’nın 10 maddelik planı sizce iyi bir yol haritası mı? Bu konudaki görüşleriniz nedir?

Hem IEA’nın AB’nin Rus doğal gazına olan bağımlılığını azaltmaya yönelik 10 maddelik planı hem de REPowerEU Planı, yenilenebilir enerji camiasında yıllardır bilinen ortak bilgileri teyit ediyor. Bizim, enerji talebini azaltmamız, enerjiyi daha verimli kullanmamız ve enerji kaynaklarını çeşitlendirmemiz gerekiyor. Bunu örneğin mevcut yenilenebilir enerji teknolojilerini daha yaygın bir şekilde dağıtarak yapabiliriz. Buradaki tek fark, artık genel olarak fosil yakıtlardan bağımsız olmak yerine özel olarak ve çok acil olarak Rus yakıtlarından bağımsız olmak istiyoruz. Temiz enerjiye geçişin gerekliliğine her zaman inandık ve bu planlarla bu süreci hızlandırılabileceğini umuyoruz.

“IEA Bioenergy Görevleri ulaşımı karbondan arındıracak biyoyakıtlar gibi kendi ağlarıdır“

IEA’nın 2050’de Sıfır Emisyon: Küresel Enerji Sektörü için Yol Haritası (Net Zero by 2050: a Roadmap for the Global Energy Sector) göre biyoenerji büyük bir geleceğe sahip olacak. Bu kapsamda etkileşimde olduğunuz IEA ile olan iş birliğinizden bahseder misiniz?

BEST, IEA’nın Teknoloji İş birliği Programlarının (Technology Collaboration Programmes/ TCPs) birkaçında yer alıyor. Belirli bir enerji teknolojisi konusunda gerçekten uluslararası uzman ağları olan bu TCP’ler, katılımcılara dünyanın her yerinden üst düzey uzmanlara erişim imkânı sağlıyor. Kişisel olarak, 11 spesifik Görevden oluşan bir çalışma programına sahip olan IEA Bioenergy TCP’de Avusturya’yı temsil ediyorum. IEA Bioenergy’nin bu Görevleri ulaşımı karbondan arındıracak biyoyakıtlar gibi kendi ağlarıdır. Görevler kapsamında katılımcılar eğilimler ve gelişmeler hakkında bilgi paylaşır, bilgi boşluklarını belirler ve bilim camiasının yanı sıra ilgili sektöre eksik bilgileri sağlamak için ortaklaşa çalışır. Bu ağların amacı ise araştırma ve geliştirme konusunda iş birliği yapmak ve temiz enerji teknolojilerini kullanmaktır. Ayrıca ilgili yönetmelikleri inceliyor, başarılı politikaları belirliyor ve çeşitli ülkelerdeki pazar tanıtımlarından öğrenilen dersleri çıkarıyoruz.

IEA Bioenergy TCP’lerine ve Görevlerine katılım, Ar-Ge sonuçları ile dağıtım, politikalar ve eğilimler hakkında bilgi sahibi olmanın çok etkili bir yoludur ve dünya çapında milyonlarca Dolar ve Euro değerindeki Ar-Ge fonlarına erişim sağlamak için bilgi alışverişini destekleyen küçük fonlardan yararlanarak kamu fonlarının çok verimli bir şekilde kullanılmasıdır. Örneğin, dünyanın dört bir yanından yaklaşık 200 uzmanın bilgi ve uzmanlığını bir araya getiren IEA Bioenergy, uzmanlarımızın bu ağa erişimini sağlıyor. Ayırca IEA Bioenergy, çok sayıda yayın ve üç ayda bir yapılan web seminerleri aracılığıyla daha geniş topluluğa bilgi sağlıyor.

Son olarak sizin eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Temiz enerji geçişini hızlandırma konusundaki çalışmalarınız için teşekkür ederiz. Çalışmalarımızın iklim değişikliği ile mücadeleye katkı sağlamasını umuyorum.

*FT sentezi: Fischer-Tropsch reaksiyonu, doğal gazları sıvıya dönüştürme işlemini yapan tepkimedir.